چه کارهایی جزو مشاغل سخت و زیان آور هستند؟

• بازنشستگان, بیمه شدگان, کارفرمایان

مشاغل سخت و زیان آور به فعالیت‌ هایی اطلاق می شود که به‌ طور مستقیم بر سلامت جسمی و روانی فرد تاثیر منفی می‌ گذارند. این شغل ها که از کارگران ساختمانی و معدن‌ کاران گرفته تا پرسنل بهداشت و درمان، هر یک با خطرات خاصی روبرو هستند که می‌ تواند به عوارض جدی برای سلامتی منجر شود. بررسی انواع مشاغل سخت و پیامدهای آن‌ ها، اهمیت توجه به این قشر از جامعه را بیشتر نمایان می کند. شما شهروندان عزیز مشهدی اگر شغل زیان آوری دارید، می توانید دعاوی حقوقی و بیمه ای خود را از وکیل بیمه تامین اجتماعی مشهد جویا شوید.

لیست مشاغل سخت و زیان آور در سال 1403

مشاغل سخت و زیان ‌آور به کارهایی گفته می‌ شود که به دلیل شرایط خاص محیطی و فیزیکی، خطرات جدی برای سلامت کارگران به همراه دارند. این مشاغل ممکن است شامل تمام گروه‌ های سنی و جنسیتی شوند و به طور معمول نیاز به تلاش بدنی فشرده و زمان بر دارند. کارگران در این مشاغل معمولا در معرض خطرات فیزیکی، شیمیایی و روانی قرار دارند. 

برای حفاظت از کارگران، باید ایمنی و تجهیزات مناسب در محیط کار فراهم شود و کارگران نیز باید آموزش های لازم را در زمینه ایمنی و بهداشت شغلی ببینند. همچنین، توجه به شرایط کاری و فراهم کردن امکانات رفاهی برای کارگران از اهمیت بالایی برخوردار است. جدول زیر، لیستی کامل از تمام شغل های سخت و خطرناک هستند که می توانید مشاهده کنید:

1. کار در معدن، شغلی سخت با خطر مرگ

کار در معدن یکی از مشاغل سخت و پر خطر به شمار می‌ آید که بسیاری از کارگران با چالش‌ های جدی روبرو هستند. شرایط محیطی معدن شامل ریسک‌ های مرتبط با سقوط سنگ‌ ها، گازهای سمی و آتش‌ سوزی است. همچنین، کار در عمق زیاد و در نور کم می تواند شرایط کار را برای افراد سخت تر کند. 

به همین دلیل، کارگران در معادن باید تجهیزات ایمنی مانند کلاه ایمنی، ماسک و ابزارهای نجات را همیشه همراه داشته باشند. علاوه بر خطرات فیزیکی، کار در معدن به مشکلات تنفسی منجر می شود. برای کاهش این خطرات، باید اقدامات پیشگیرانه در زمینه ایمنی و بهداشت و نیز نظارت منظم بر شرایط کاری انجام شود.

2. شغل استخراج هر ماده معدنی

کار استخراج در صنعت‌ های مختلف، شامل نفت، گاز و معادن مواد معدنی انجام می‌ شود که از نظر فیزیکی و روانی بسیار طاقت ‌فرسا است و معمولا در شرایط سخت و خطرناک صورت می‌ گیرد. کارگران استخراج در معرض مواد شیمیایی و گازهای سمی قرار دارند و با خطر انفجار و سقوط در عمق زمین، مواجه هستند.

همچنین وجود دستگاه‌ ها و ماشین ‌آلات سنگین، نیز می ‌تواند خطرات جدی را به همراه داشته باشد. به این ترتیب، آموزش صحیح در زمینه تکنیک ‌های ایمنی و نظارت بر شرایط کاری، امری ضروری است. بنابراین تنها ارتقا و بهبود شرایط کاری و تجهیزات ایمنی، می ‌تواند به کاهش خطرات و آسیب ‌های ناشی از این نوع کار کمک کند.

3. کار در مخازن سربسته با محدودیت فضا

کار در مخازن سربسته به دلیل محدودیت فضا و خطرات مربوط به تجمع گازهای سمی و آتش ‌سوزی، به شدت زیان‌ آور است. کارگران معمولا در شرایطی کار می کنند که از جریان هوای مناسب برخوردار نیستند و این می‌ تواند به مشکلات تنفسی و در معرض خطر بودن جان آن ها منجر شود.

توجه به تجهیزات ایمنی نظیر ماسک ها، سیستم های تهویه مطبوع و انجام آزمون‌ های منظم برای اطمینان از کیفیت هوای داخل مخازن، بسیار حیاتی است. کارگران هنگام ورود به این محیط‌ ها باید از روش‌ های خاص ایمنی پیروی کنند. این خطرات می ‌توانند آسیب‌ های جدی به سلامتی ایجاد کنند، بنابراین رعایت اصول ایمنی امری ضروری است.

4. کار مستمر در مجاورت کوره‌ های ذوب

کار مستمر در مجاورت کوره‌ های ذوب به دلیل دماهای بالا و خطرات ناشی از ذوب فلزات بسیار خطرناک است. کارگران در این محیط‌ ها به طور مداوم با گرما، بخارات سمی و آتش‌ سوزی مواجه هستند. قرار گرفتن در معرض حرارت شدید می‌ تواند به مشکلات جدی در سیستم تنفسی و همچنین، سوختگی‌ های جدی منجر شود.

حضور در این محیط‌ ها ممکن است به آسیب‌ های شنوایی ناشی از فعالیت ماشین آلات سنگین منجر می شود. به همین دلیل، استفاده از تجهیزات ایمنی مانند لباس‌ های مخصوص، کلاه‌ های ایمنی و محافظ‌ های گوش برای کارگران الزامی است.

5. کارگران مشغول به کار در کارگاه‌ ها

کار در کارگاه ها یکی دیگر از مشاغل سخت و زیان ‌آور است. کارگران مشغول به کار در کارگاه ‌ها به دلیل کار با ماشین ‌آلات و ابزارهای خطرناک، در معرض آسیب ‌های جدی قرار دارند. این کارگران معمولا با تجهیزات سنگین و پرسرعت کار می‌ کنند و ممکن است با خطرات فیزیکی نظیر بریدگی، سوختگی و شکستگی مواجه شوند.

رعایت پروتکل ‌های ایمنی، استفاده از تجهیزات محفاظتی و آموزش مستمر برای کارگران ضروری است تا خطرات شغلی کاهش پیدا کند. ایجاد یک محیط کار امن و سالم، به سلامت و بهزیستی کارگران کمک می‌ کند و عملکرد کلی کارگاه را بهبود می‌ بخشد.

6. کارگرهای مشغول به کار در دامداری ‌ها و طیور

کار در دامداری ‌ها و طیور شامل چالش ‌های خاص خود است که می ‌تواند منجر به خطرات جدی برای سلامت کارگران شود. شرایط کار شامل قرارگیری در معرض فضولات حیوانی، بیماری ‌های عفونی و خطرات مربوط به کار با تجهیزات سنگین و شیردوش‌ ها است. 

کار در محیط‌ های گرم و مرطوب می تواند مشکلات تنفسی و افزایش خطر بیماری‌ های پوستی را به دنبال داشته باشد. رعایت بهداشت فردی، استفاده از تجهیزات حفاظتی و واکسیناسیون منظم برای کارگران از اهمیت ویژه ای برخوردار است. 

7. کار در ارتفاع یکی از مشاغل سخت و زیان آور

کار در ارتفاع یکی از سخت‌ ترین و خطرناک‌ ترین مشاغل سخت در دنیا به شمار می آید که نیاز به مهارت و دقت بسیار دارد. کارگران در این زمینه معمولا با استفاده از نوارها، داربست‌ ها و دیگر وسایل ایمنی به کار می پردازند و تحت خطر سقوط قرار دارند. عدم رعایت اصول ایمنی به حوادث مرگبار منجر می شود. 

بنابراین، استفاده از تجهیزات ایمنی مانند کلاه ایمنی، مکمل های حمایتی و سیستم‌ های مهار سقوط بسیار مهم است. با رعایت اصول ایمنی، می‌ توان خطرات این حرفه را کاهش داد و جان کارگران را حفظ کرد.

8. کار با مواد رادیو اکتیو

کار با مواد رادیو اکتیو هم جزو مشاغل سخت و زیان ‌آور محسوب می شود. این کار به دلیل خطرات جدی برای سلامت انسان، یکی از سخت‌ ترین و حساس‌ ترین مشاغل است. کارگران در این حوزه معمولا در معرض تابش های یونیزه کننده قرار دارند که می‌ تواند منجر به عوارض جدی نظیر سرطان و آسیب به DNA شود. 

به همین دلیل، رعایت اصول ایمنی و استفاده از تجهیزات حفاظتی مناسب مانند لباس‌ های مخصوص، سپرهای رادیو اکتیو و سیستم ‌های اندازه ‌گیری تابش، ضروری است. ایجاد محیط‌ های کاری مناسب و کاهش زمان تماس با مواد رادیو اکتیو می‌ تواند به بهبود سلامت کارگران کمک کند و خطرات ناشی از این شغل را کاهش دهد.

9. کار در محل‌ های پر فشار مانند دریا و صنایع استخراج نفت

کار در محل‌ های پر فشار، مانند کار در زیر دریا یا در صنعت نفت، بسیار سخت و پرخطر است. این نوع کار شامل خطراتی مختلف از جمله فشار بالای آب، کمبود اکسیژن و خطر ابتلا به بیماری ‌های فشار خون می‌ شود. کارگران باید تجهیزات ایمنی مناسب، نظیر لباس‌ های مخصوص غواصی و سیستم‌ های تامین اکسیژن را به همراه داشته باشند. 

شرایط جسمانی مناسب و سلامت عمومی کارگران نیز برای انجام این نوع کار الزامی است. آموزش‌ های لازم و آماده‌ سازی تفصیلی، می‌ تواند به کاهش خطرات و آسیب‌ های ناشی از کار در این مکان‌ ها کمک کند.

10. مشاغل مرتبط با آسفالت‌ ریزی خیابان‌ ها

این شغل‌ ها شامل کارگران راه ‌سازی و پیمانکاران آسفالت است که به ‌صورت مستقیم با ترکیبات نفتی مانند آسفالت سروکار دارند. این افراد در معرض بخارات سمی قرار می ‌گیرند که ممکن است به مشکلات تنفسی و پوستی منجر شود، بنابراین جزو مشاغل سخت و زیان آور می باشند. همچنین دمای بالا در حین آسفالت ‌ریزی و احتمال تماس با مواد داغ، این کار را پرمخاطره می ‌کند.

11. فعالیت ‌های مربوط به فرآیند های جوشکاری

جوشکاری با گرمای بسیار بالا و مواد ذوب‌ شده انجام می ‌شود. این شغل به دلیل تولید بخارات فلزی و گازهای سمی، بسیار خطرناک است. همچنین احتمال سوختگی و آسیب‌ های چشمی وجود دارد که استفاده از تجهیزات حفاظتی مناسب را ضروری می ‌کند.

12. کار در محیط‌ هایی با سطح بالای آلودگی صوتی

افرادی که در محیط‌ های پر سر و صدا مانند کارخانه ها صنعتی یا ساخت و ساز فعالیت می‌ کنند، در معرض آسیب‌ های شنوایی قرار دارند. صدای مداوم و بلند می ‌تواند به مشکلات دائمی گوش و سیستم عصبی منجر شود.

13. کار در مجاورت مواد شیمیایی خطرناک

این دسته از مشاغل سخت و زیان آور شامل کارگرانی است که با مواد شیمیایی مانند حلال‌ ها، اسیدها و گازهای سمی در صنایع شیمیایی یا دارویی کار می ‌کنند. این مشاغل خطر بالایی برای مسمومیت، سوختگی و بیماری ‌های تنفسی دارند.

14. فعالیت در محیط ‌هایی با ارتعاشات شدید

کار در محیط ‌های با ارتعاشات مداوم مانند حفاری یا کار با ماشین ‌آلات سنگین می ‌تواند به آسیب‌ های مفصلی و عضلانی منجر شود. همچنین این شغل‌ ها در نهایت خستگی و کاهش کارایی را به همراه خواهند داشت.

15. کار در شرایط ویژه و محیط ‌های حساس

این دسته از مشاغل شامل کارهایی مانند عملیات زیرآبی، کار در فضاهای محدود یا ارتفاعات بلند است. این مشاغل نیازمند دقت بالا و تجهیزات حفاظتی مناسب هستند؛ زیرا هرگونه خطا امکان دارد به آسیب ‌های جدی و حتی مرگ منجر شود.

16. شغل‌ های مربوط به برخی از شاخه ‌های پزشکی

برخی رشته‌ های پزشکی مانند جراحی یا کار با دستگاه ‌های پرتویی نیازمند دقت بالا و تحمل شرایط استرس ‌زا هستند. این متخصصان به دلیل تماس با بیماری‌ ها و استفاده از مواد شیمیایی یا پرتوها در معرض خطرات جسمی و روانی قرار دارند.

17. فعالیت در حوزه‌ های تخصصی و خاص

برخی از مشاغل خاص مانند کار با مواد منفجره یا عملیات پیچیده صنعتی نیازمند تخصص ویژه و آموزش‌ های خاص هستند. خطرات این مشاغل شامل احتمال انفجار، آتش ‌سوزی یا حوادث صنعتی است که استفاده از تجهیزات ایمنی و رعایت دقیق دستورالعمل‌ ها را ضروری می‌ کند.

مشاغل سخت چگونه تعیین می شوند؟

مشاغل سخت و زیان ‌آور بر اساس معیارهای مشخصی تعیین می ‌شوند که با در نظر گرفتن شرایط کار و آسیب‌ هایی که به سلامت جسمی و روانی افراد وارد شده، مورد ارزیابی قرار می‌ گیرند. طبق ماده 2 آیین‌ نامه مشاغل سخت، بررسی و تایید این مشاغل از سوی وزارت کار، بهداشت و تامین اجتماعی انجام می‌ شود. کارگران، کارفرمایان یا نهادهای مربوطه می‌ توانند درخواست بررسی شرایط کاری را ارائه دهند.

کارشناسان پس از بررسی سوابق و بازدید از محیط کار، مشاغل را به دو دسته تقسیم می‌ کنند: گروه الف که با تدابیر ایمنی قابل کنترل هستند و گروه ب که با ماهیت خود همیشه زیان‌ آور باقی می ‌مانند. برخی مشاغل مانند معدن‌ کاری، کار در محیط‌ های پر ارتعاش یا مواجهه با مواد شیمیایی به عنوان نمونه‌ هایی از مشاغل سخت شناخته می‌ شوند.

قوانین مشاغل سخت در سال 1403

طبق قوانین تامین اجتماعی، در مقابله با مشاغل سخت باید به برخی نکات مهم توجه کرد. به عنوان مثال، مطابق با ماده ۵۲ قانون کار، تایم کاری اجباری در این مشاغل روزانه شش ساعت تعیین شده و کارکردن بیشتر از این زمان ممنوع است. همچنین، ارجاع کار اضافی به افرادی که در مشاغل سخت فعالیت می ‌کنند، غیرمجاز بوده و به همین دلیل، اضافه ‌کاری برای این گروه وجود ندارد.​

ممنوعات قانون در کارهای سخت

طبق ماده ۷۵ قانون کار، استخدام زنان در مشاغل سخت و زیان ‌آور ممنوع است. همچنین ماده ۸۳ این قانون تعیین می ‌کند که کارگران نوجوان بین ۱۵ تا ۱۸ سال نیز نمی ‌توانند در این نوع مشاغل مشغول به کار شوند. این قوانین به منظور حفظ سلامت و ایمنی گروه‌ های آسیب‌ پذیر جامعه وضع شده‌ اند.

ماده های قانون درباره مشاغل سخت

شما می توانید در جدول زیر تمام ماده های قانون مربوط به مشاغل سخت را ببینید:

نحوه ثبت نام سامانه مشاغل سخت

سامانه مشاغل سخت و زیان آور به ‌منظور ثبت و پیگیری درخواست‌ های مرتبط با سختی کار طراحی شده است. کارگران این دسته از مشاغل می ‌توانند با مراجعه به سایت رسمی به آدرس جدید srk.mcls.gov.ir و از طریق پنجره ملی خدمات دولت هوشمند، برای ثبت درخواست و احراز هویت اقدام کنند. 

پس از ثبت اطلاعات شخصی مانند کد ملی، درخواست بررسی شرایط سختی کار ثبت می ‌شود. همچنین امکان احراز هویت الکترونیکی از طریق درگاه‌ های مختلف وجود دارد. فرآیند بررسی توسط کارشناسان به‌ صورت حضوری در محل کار انجام خواهد شد و متقاضیان می ‌توانند با استفاده از کد رهگیری پیگیر درخواست‌ های خود باشند.

حق بیمه مشاغل سخت با فرمول محاسبه آن

مشاغل سخت از نظر حق بیمه با مشاغل عادی تفاوت‌ هایی دارند. در مشاغل عادی حق بیمه به‌ صورت ۳۰% تعیین شده که شامل ۷% سهم کارگر و ۲۳% سهم کارفرما است. اما در مشاغل زیان‌ آور و سخت، کارفرما باید علاوه بر ۲۳% سهم خود، ۴% اضافه‌ تر نیز پرداخت کند. به ازای این مبلغ اضافی، هر سال سابقه بیمه افراد در این مشاغل ۱.۵ برابر محسوب می‌ شود.

نکته مهم این است که افرادی که در مشاغل سخت فعالیت می ‌کنند، با داشتن ۲۰ سال سابقه بیمه مستمر یا ۲۵ سال سابقه غیر مستمر، می‌ توانند بدون در نظر گرفتن سن درخواست بازنشستگی دهند. برای این منظور، فرد باید به اداره کار مراجعه کرده و با تکمیل فرم‌ های مربوطه، درخواست خود را ارائه دهد تا پس از تأیید شغل او در فهرست مشاغل سخت و زیان‌ آور، درخواست به سازمان تامین اجتماعی ارسال شود.

علاوه بر این، اگر افراد شاغل در مشاغل سخت و زیان‌ آور به خدمت سربازی بروند و حداکثر تا دو ماه پس از پایان خدمت، به کار خود بازگردند، توالی شغلی آن ‌ها از بین نمی ‌رود و به ‌عنوان سابقه مستمر محسوب می ‌شود. برای محاسبه سابقه پرداخت حق بیمه در مشاغل سخت، سازمان تامین اجتماعی از فرمول زیر استفاده می‌ کند:

(سابقه کار سخت و زیان ‌آور × ۱.۵) + سابقه کار عادی

شرایط بازنشستگی افراد دارای مشاغل سخت

شرایط بازنشستگی برای مشاغل سخت برای مردان به‌ صورت زیر تعیین شده است:

• اگر فرد ۵۰ سال سن و ۳۰ سال سابقه پرداخت بیمه داشته باشد، می ‌تواند بازنشسته شود.
• در صورتی که فرد ۶۰ سال سن و ۲۰ سال سابقه پرداخت بیمه داشته باشد، امکان بازنشستگی برای او فراهم است.
• افرادی که ۳۵ سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند، می ‌توانند بدون توجه به سن، برای بازنشستگی اقدام کنند.

مرخصی افراد دارای شغل سخت

بر اساس ماده ۶۵ قانون کار، کارگران مشاغل سخت و زیان ‌آور که نام آن ‌ها در فهرست مربوطه آمده است، سالیانه پنج هفته مرخصی دارند. این مرخصی باید به ‌گونه‌ ای برنامه ‌ریزی شود که در پایان هر شش ماه از سال مورد استفاده قرار گیرد. این قوانین به منظور حمایت از کارگران در برابر فشارهای ناشی از فعالیت‌ های سخت و زیان‌ آور وضع شده است.

جمع بندی

مشاغل سخت و زیان آور عمدتا شامل فعالیت‌ هایی هستند که با اتفاقات جدی برای سلامت و ایمنی کارگران همراه‌ اند. این مشاغل شامل کار با تجهیزات سنگین، مواد شیمیایی، مواد رادیو اکتیو، فعالیت هایی در محیط های پر سر و صدای و شرایط فیزیکی سخت هستند. برای کاهش خطرات و آسیب‌ ها، اهمیت استفاده از تجهیزات ایمنی مناسب، آموزش های مداوم و ایجاد شرایط کاری ایمن ضروری است. 

رعایت اصول ایمنی و نظارت مستمر بر سلامت کارگران می تواند به حفظ رفاه و کاهش عوارض ناشی از این نوع کارها کمک کند. اگر شما کارفرما هستید می توانید کارهای بیمه خود را از طریق سایت خدماتی لیست بیمه انجام دهید یا اگر کارگر هستید، با مشاهده سوابق بیمه از صحت آن مطلع شوید.