بررسی قوانین شب کاری، حقوق و مزایای آن در سال 1403

• بیمه شدگان

شب کاری در قانون کار جمهوری اسلامی ایران به عنوان فعالیت کاری از ساعت ۱۰ شب تا ۶ صبح تعریف شده است و افرادی که در این بازه فعالیت دارند، از مزایای ویژه ‌ای نظیر حقوق شب کاری بهره‌ مند می ‌شوند. طبق ماده 58 قانون کار، برای هر ساعت کار در شب، 35 درصد فوق العاده به دستمزد کارگران غیرنوبتی و شب کار تعلق می ‌گیرد. قوانین شب کاری به منظور حفظ حقوق و شرایط معقول برای کارکنان در شرایط کاری سخت ‌تر در ساعات شب تدوین شده‌ اند.

پس از مطالعه کامل این مقاله شما می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر درباره مزایای شب ‌کاری و سایر حقوق کارگری، از خدمات مشاوره بیمه تأمین اجتماعی مشهد بهره‌ مند شوید و پاسخ دقیق ‌تری به سوالاتی که برای شما ایجاد شده است دریافت نمایید.

شب کاری چیست و چه قوانینی دارد؟

کارمندان و کارگران معمولا در طول روز ۸ ساعت را در محل کار خود می ‌گذرانند و باقی ساعات روز را به استراحت و انجام امور شخصی خود اختصاص می‌ دهند. اما به دلیل نیاز جامعه به خدمات شبانه ‌روزی در حوزه‌ های مختلف، برخی از کارمندان و کارگران در ساعات شب نیز مشغول به کار می ‌شوند.

شب کاری در قانون کار باعث شده است حقوق ویژه‌ ای برای کارگران و کارمندان شب‌کار در نظر گرفته شود. طبق ماده ۵۳ قانون کار، افرادی که از ساعت ۱۰ شب تا ۶ صبح در محیط کار حضور دارند، شب‌ کار محسوب می‌ شوند.

حتی اگر کارگران فقط چند روز در هفته به صورت شب ‌کار فعالیت کنند، برای آن ‌ها حقوق شب‌ کاری در نظر گرفته می ‌شود. به دلیل سختی کار و مشکلات مرتبط با کار کردن در شب، حقوق و مزایای این کارگران نسبت به کارگران عادی متفاوت است.

شروع و پایان ساعت شب کاری

همان ‌طور که از نام شب ‌کاری مشخص است، کارمندان و کارگران با این شرایط در ساعت‌ های خاصی از شب کار می ‌کنند. اما ممکن است برای شما این سوال پیش بیاید که دقیقا چه ساعتی از شب جزو این قانون محسوب می‌ شود. در حالت کلی، طبق قانون کار ، شب کاری از ساعت ۲۲ شروع می ‌شود و تا ساعت ۶ صبح روز بعد ادامه دارد. بر همین اساس، کارگرانی که خارج از این بازه زمانی کار می ‌کنند، مشمول دریافت حقوق اضافه تر نمی‌ شوند.

از طرفی، در برخی از کارخانه‌ ها که افراد به‌ صورت نوبتی کار می ‌کنند، مانند شیف صبح و عصر، که حتی با این وجود مزایای شب‌کاری شامل حال کارمندان شیفت عصر نمی‌شود.

نحوه محاسبه حقوق شب کاری

زحمتی که کارگران در ساعات شب تا صبح متحمل می‌ شوند، قطعاً بسیار بیشتر از ساعات روز است و به همین دلیل، کار در ساعات شب نباید مانند حقوق کارمندان و کارگران عادی محاسبه شود.

برای تشویق کارگران به پذیرش این سختی‌ ها، میزان حقوق آن‌ ها بیشتر از دیگر کارمندان در نظر گرفته می‌ شود. طبق ماده ۵۸ قانون کار، برای کارگران غیرنوبتی و شب‌کار، به ازای هر ساعت کار در شب، ۳۵ درصد بیشتر از دستمزد عادی پرداخت می ‌شود. اما لازم به ذکر است که برای محاسبه حقوق شب کاری در قانون کار با این ۳۵ درصد اضافه، فرمول خاصی وجود دارد.

فرمول محاسبه حقوق کارگران شب کاری

برای محاسبه میزان حقوق شب ‌کاری، باید از فرمول خاصی استفاده شود. ابتدا دستمزد هر ساعت کار در شب را محاسبه کرده و این مبلغ را در تعداد ساعت‌ های قانونی کار بدون در نظر گرفتن اضافه‌کاری ضرب کنید. به این ترتیب، حقوق آن ها در ماه محاسبه می ‌شود.

فرمول ریاضی محاسبه حقوق به شرح زیر است:

دستمزد شب‌ کاری = (دستمزد روزانه / 7.33) * 1.35 * تعداد ساعت‌ های شب ‌کاری

قوانین استراحت در شب کاری

همان ‌طور که افراد در شیفت روز بدون استراحت به کار خود ادامه می‌ دهند، در شیفت شب نیز همین ‌گونه است. با این تفاوت که کارگران شب ‌کار با مشکلات جسمی و روحی مختلفی مانند اختلالات خواب مواجه می ‌شوند که امکان دارد کارمندان روزکار با آن‌ ها روبرو نشوند.

با این حال، قانون مشخصی برای استراحت در شیفت شب وجود ندارد؛ بنابراین، افراد باید در طول روز استراحت کنند تا خستگی خود را تا حدی کاهش دهند. البته اگر کارگر و کارفرما در این زمینه به توافق رسیده باشند، امکان استراحت نیز فراهم می ‌شود.

آیا به کارگران شب کار، اضافه کاری تعلق می گیرد؟

با توجه به قانون کار و ماده ۶۱، ارجاع به کار اضافی برای کارگران شبانه و در شغل‌های زیان ‌آور ممنوع است. اگر کارفرما نیروی کار شیفت شب را به کار اضافه مجبور کند، باید مورد مجازات قرار گیرد. جریمه کارفرما برای اضافه کاری در شیفت شب در دفعه اول به صورت نقدی تعیین می ‌شود؛ ولی اگر این اقدام تکرار شود، منجر به حبس بین ۹۱ تا ۱۸۰ روز خواهد شد. اگر کارگران با اضافه کاری موافق باشند، باید هزینه بیشتری نسبت به پیش فرض پرداخت کنند.

قوانین فوق العاده شب‌ کاری

برخی از کارگران به صورت گردشی و در بازه‌ های زمانی مختلفی مشغول کار می ‌شوند و از این رو، فشار کمتری به آن‌ ها وارد خواهد شد. اما گروه دیگری از آن‌ ها به طور دائمی و تنها در شیفت شب، بدون گردش نوبت کاری، مشغول به کار هستند. برای این دسته از افراد، فوق ‌العاده دستمزد وجود دارد.

کارفرما برای محاسبه حقوق این دسته از افراد، باید 35 درصد بیشتر از دستمزد عادی کارگر را پرداخت کند. فوق ‌العاده شب کاری در قانون کار برای افرادی تعریف می‌ شود که بدون توجه به نوع فعالیت شبانه‌ شان به صورت کامل در بازه زمانی 22 تا 6 صبح کار می ‌کنند.

اگر بخشی از ساعات کاری در شیفت شب قرار گیرد مشمول چه قوانینی خواهد شد؟

اگر بخشی از ساعات کاری فرد در شیفت شب باشد، آن بخش از ساعات همچنان محاسبه شده و کارگر برای این بخش نیز می ‌تواند از حقوق فوق ‌العاده شب کاری بهره‌ مند شود. به عبارت دیگر، هر ساعتی که در بازه زمانی شبکاری قانون کار باشد، کارفرما باید با افزایش ۳۵ درصد نسبت به دستمزد عادی حقوق فرد موردنظر را محاسبه و پرداخت کند.

نتیجه گیری

شب کاری به عنوان یک بخش از قانون کار، حقوق و شرایط خاصی را برای کارگران در ساعات شب ارائه می‌دهد. طبق بررسی های انجام شده توسط سایت لیست بیمه و ماده‌ های شیفت شب در قانون کار ، شب کاری از ساعت ۲۲ تا ۶ صبح مشخص شده و کارگران در این بازه زمانی مزایایی از جمله پرداخت ۳۵ درصد بیشتر از دستمزد روزانه به عنوان حقوق دریافت می ‌کنند. در حالی که استراحت و حقوق اضافه کاری در شیفت شب تعیین شده ‌است؛ اما مسائلی مانند استراحت در طول شیفت شب و نحوه محاسبه اضافه کاری در این شیفت همچنان نیازمند بررسی می باشد. در کل، قانون گذار با در نظر گرفتن مزایا و سختی ‌های کار در شب، تلاش کرده تا با وضع قوانین حمایتی، انگیزه و شرایط لازم را برای حضور کارگران در این شیفت فراهم نماید.