مرخصی استحقاقی چیست؟ آیین نامه جامع برای مشمولین قانون کار

• بیمه شدگان

مرخصی استحقاقی یا سالانه یکی از انواع مرخصی در قانون کار بدون کسر از حقوق است. این مرخصی امکان عدم حضور نیروی کار را به مدت یک ماه در سال یا دو و نیم روز در ماه فراهم می کند. در شرایطی که نیروی کار نتواند از این حق خود استفاده کند، 9 روز این مرخصی را می تواند ذخیره و یا مبلغ آن را دریافت کند.

مرخصی استحقاقی چیست؟

مرخصی استحقاقی از جمله مرخصی هایی است که به افراد مشمول قانون کار تعلق می گیرد. در یک تعریف ساده می توان این مرخصی را مجموع مرخصی سالانه با حقوق یک کارمند یا کارگر معرفی کرد که از سوی کارفرما به این گروه ها داده می شود. تمام افراد شاغل مشمول قانون کار می توانند سالانه از این مرخصی استفاده کنند.

1. مرخصی استحقاقی سالانه: این مورد یعنی مشمولین قانون کار می توانند یک ماه در سال بدون کاهشی در حقوق و دستمزدشان مرخصی داشته باشند.
2. مرخصی استحقاقی ماهانه: به این مفهوم است که هر کارمند یا کارگر می تواند در ماه معادل 2.5 روز یا 20 ساعت مرخصی داشته باشد.

شرایط استفاده از مرخصی

گرچه این مرخصی حق قانونی کارگران و کارمندان است، اما شرایطی برای استفاده از آن تعریف شده است:

• کارگر یا کارمند متقاضی مرخصی استحقاقی باید پیش از استفاده از آن، درخواست خود را بر اساس اصول تعیین شده در محل کار به کارفرما ارائه دهد.
• بر اساس قانون کار، کارفرما باید با درخواست مرخصی کارمند یا کارگر خود موافقت کند.
• استفاده از این مرخصی به صورت یکجا و یا به دفعات در طول سال امکان پذیر است.

مدت زمان مرخصی سالانه

بر اساس قانون کار مرخصی استحقاقی معادل دو و نیم روز در هر ماه است. مدت این مرخصی در طول مدت یک سال معادل 26 روز است. با توجه به چهار جمعه ای که در هر ماه وجود دارد، مدت مرخصی استحقاقی یک کارمند یا کارگر به یک ماه می رسد.

• مدت زمان این مرخصی در صورت استفاده یکجا از آن، یک ماه متوالی است و به صورت تفکیک شده 26 روز در سال تعریف می شود.
• برای کارگران یا کارمندانی که کمتر از یک سال کار کرده اند، مدت مرخصی مزبور با توجه به مدت کار انجام شده محاسبه می شود. برای اطلاع از سابقه کاری دقیق هر کارمند در هر سازمان، می توان به سوابق بیمه مراجعه کرد. سابقه بیمه تامین اجتماعی مشهد دقیقا مطابق با سابقه کاری فرد در سازمان می باشد.

مدت زمان مرخصی سالانه مشاغل سخت

مرخصی مزبور برای گروه مشاغل سخت و طاقت فرسا معادل 3 روز در هر ماه و یا 5 هفته در طی سال تعریف می شود. کارمندان یا کارگرانی که در این گروه شغلی طبقه بندی می شوند، می توانند در شش ماهه اول و یا دوم سال از مرخصی استفاده کنند.

قوانین مرخصی استحقاقی کارگران فصلی

قوانین استفاده از مرخصی استحقاقی برای کارگران فصلی اندکی متفاوت از کارگرانی است که به صورت مداوم مشغول به کار هستند. احکام مقرر شده برای کارگران فصلی یا با کمتر از یک سال اشتغال به کار به قرار زیر است:

• با توجه به ماده 64 قانون کار، محاسبه مرخصی مزبور برای مستخدمینی با سابقه کار کمتر از یک سال به نسبت مدت کار انجام شده است.
• بر اساس ماده 68 قانون کار، میزان مرخصی مورد بحث برای این گروه از مستخدمین بر حسب ماه های کارکرد تعیین می شود.

نحوه محاسبه مرخصی استحقاقی

ذخیره مرخصی یا مرخصی استحقاقی استفاده نشده

ذخیره مرخصی استحقاقی چیست و چگونه محاسبه می شود؟ برای آن دسته از شاغلینی که به دلایل مختلف از مرخصی ماهانه خود استفاده نمی کنند، بر اساس قانون کار ذخیره ای برای مرخصی استحقاقی تعریف می شود. به این معنا که نیروی کار می تواند هزینه مرخصی های استفاده نکرده خود را دریافت کند.

البته این مبلغ فقط برای تعداد تعریف شده ای از این مرخصی ها انجام می شود. بر اساس ماده 66 قانون کار، کارگران می توانند تنها 9 روز از مرخصی های سالانه خود را ذخیره کنند. این میزان برای کارمندان ادارات دولتی معادل 15 روز است.

مبلغ بازخرید مانده مرخصی نیروی کار، بر اساس “حق السعی روزانه” آن ها محاسبه می شود. (حق السعی شامل دریافتی های قانونی کارگر است مانند هزینه مسکن، حقوق، ایاب و ذهاب و …)

شرایط عدم موافقت با مرخصی استحقاقی

در اتباط با موضوع عدم موافقت مرخصی با حقوق نیروی کار، موارد مختلفی تاثیرگذار است که از جمله مهم ترین آن ها شرایط اداری سازمان یا شرکت مربوطه است. در شرایطی که مستخدم قصد استفاده یکجا از مرخصی خود را داشته باشد و همزمان شرکت یا سازمان نیز نیاز شدید به مهارت نیروی کار داشته باشد، کارفرما می تواند با مرخصی او موافقت نکند.

بر اساس ماده 7 قانون کار در صورت عدم موفقت کارفرما با مرخصی ساعتی یا روزانه کارگر، باید در کمتر از شش ماه آینده زمان دیگری برای آن تعیین شود. در صورت عدم امکان استفاده کارگر از مرخصی خود در این مدت، تعداد روز یا ساعات آن جزو مرخصی های ذخیره شده قرار می گیرند.

قوانین تعریف شده قانون کار برای مرخصی با حقوق

قانون این مرخصی برای شرایط مختلف شکل اجرایی یکسانی ندارد که به صورت زیر است:

1. استفاده یکجا از مرخصی

کارمند یا کارگری که قصد استفاده یکجا از این مرخصی را داشته باشد، باید ضمن موافقت کارفرما، حق خود را دریافت کند. در قانون کار مدت زمان استفاده یکجا از مرخصی یک ماه متوالی تعریف شده است.

2. مرخصی استحقاقی بدون دریافت حقوق

در ماده 16 قانون کار بیان شده که در صورتی که نیروی کار به مرخصی ای بیش از تعداد روزهای تعریف شده مرخصی استحقاقی نیاز داشته باشد، باید درخواست مرخصی بدون حقوق کند. در صورت موافقت کارفرما، نیروی کار می تواند محل کار خود را ترک کند.

• در طی مدت این مرخصی قرارداد نیروی کار-کارفرما به حالت تعلیق در می آید. اما در پایان مرخصی می تواند فعالیت خود را ادامه دهد.
• مدت زمان تعریف شده برای استفاده از این نوع مرخصی حداکثر 2 سال است.

3. مرخصی بین تعطیلات

قانون مرخصی استحقاقی بین تعطیلات بیان می کند که در روزهای تعطیل هم حقوق به نیروی کار تعلق می گیرد. بر اساس ماده 64 قانون کار، جمعه، روزهای تعطیل رسمی و روز 11 اردیبهشت (روز کارگر) در لیست روزهای تعطیلی قرار می گیرند. در این روزها حقوق به نیروی کار تعلق می گیرد.

• تعطیلات رسمی بین مرخصی استحقاقی به عنوان روزهای مرخصی محاسبه نمی شوند.
• مرخصی استحقاقی بین تعطیلات از روزهای مقرر شده برای کارگر کسر می شود.
• در صورتی که کارگر روز 11 اردیبهشت در محل کار حضور داشته باشد، باید دستمزد و اضافه کاری معادل روزهای تعطیل دریافت کند.

4. مطالبات مرخصی

در صورت رخداد فوت، تعطیلی کارگاه، از کارافتادگی یا بازنشستگی کارگر، امکان درخواست مطالبه های مرخصی استحقاقی مانند دیگر حقوق کارگر وجود دارد. این مطالبات باید به کارگر یا ورثه او پرداخت شود.

• کارگری که استعفا می دهد، برای مرخصی های ذخیره شده او دستمزد تعریف نمی شود و امکان مطالبه آن وجود ندارد.
• ترک محل کار بدون هماهنگی مطالبات مرخصی نیروی کار را از بین می برد.

5. مرخصی استعلاجی

نیروی کار در صورت بیمار شدن در مدت زمان مرخصی استحقاقی می تواند از مرخصی استعلاجی استفاده کند و مرخصی استحقاقی خود را ذخیره کند.

در پایان

مرخصی استحقاقی چیست؟ این مرخصی یکی از حقوق تعریف شده شاغلین مشمول قانون کار است که با هدف بهبود عملکرد و بازیابی نیروی کار تعیین شده است. بر اساس این قانون نیروی کار می تواند 2.5 روز در ماه استراحت کند. این میزان برای مشاغل سخت معادل 3 روز و برای کارگران فصلی بر حسب تعداد ماه های کارکرد محاسبه می شود.

 هر نیروی کاری در صورت رضایت کارفرما می تواند از این حق خود استفاده کند. کارفرما نیز موظف است تمام حق و حقوق نیروی کار را بدون هیچ کسری پرداخت کند. در شرایط مهیا نبودن استفاده از این مرخصی تنها 9 روز آن قابل ذخیره خواهد بود. اگر می خواهید اطلاعات بیشتری در رابطعه با قوانین بیمه تامین اجتماعی داشته باشید و یا از سابقه دقیقه بیمه خود خبردار شوید، به سایت لیست بیمه مراجعه نمایید.

سوالات متداول

مرخصی استحقاقی چند ساعت در ماه است؟

20 ساعت در ماه که معادل 192 ساعت در سال می شود.

در صورت عدم استفاده از مرخصی، مبلغ آن قابل دریافت است؟

در صورتی که نیروی کار از مرخصی خود استفاده نکند، کارفرما موظف است مبلغی معادل 9 روز مرخصی را پرداخت کند. در صورت تمدید قرارداد نیروی کار، این تعداد روز قابل انتقال به سال بعد است.

آیا مرخصی استحقاقی قابل تمدید است؟

بله. در صورت موافقت کارفرما، به تعداد روزهای درخواست شده مرخصی تمدید و بلافاصله بعد از اتمام مرخصی قبلی اجرا می شود.

چه مدت از مرخصی استحقاقی قابل ذخیره شدن است؟

بر اساس ماده 66 قانون کار، کارگران می توانند حداکثر 9 روز از مرخصی خود را ذخیره کنند. بیشتر از این مقدار قابل ذخیره شدن و انتقال به سال بعد نیست.